Zawieszenie biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego w związku z wszczęciem postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe

Pomyślisz, że nie ma się nad czym zastanawiać, skoro z Ordynacji podatkowej jasno wynika, że bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu, z dniem wszczęcia postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, o którym podatnik został zawiadomiony, jeżeli podejrzenie popełnienia przestępstwa lub wykroczenia wiąże się z niewykonaniem tego zobowiązania.

Okazuje się jednak, że zawieszenie biegu terminu przedawnienia na skutek wszczęcia postępowania w sprawie o przestępstwo lub wykroczenie skarbowe, nie jest takie jednoznaczne. Należy tu bowiem rozważyć kilka mogących interesować Cię kwestii tj.:

1. który moment należy przyjąć za wszczęcie postępowania karnego skarbowego, a tym samym, kiedy faktycznie dochodzi do zawieszenia biegu terminu przedawnienia,
2. : o wszczęciu postępowania czy też o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia,
3. ,
4. kto konkretnie powinien zostać zawiadomiony.

Kiedy dochodzi do zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego

Skutek w postaci zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego następuje z mocy prawa z dniem wszczęcia postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe. Do wszczęcia postępowania dochodzi na skutek wydania postanowienia, które nie jest ani ogłaszane, ani doręczane podatnikowi. W prawie podatkowym skutek w postaci zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego wywołuje już wszczęcie postępowania “w sprawie” o przestępstwo (wykroczenie) skarbowe, niezależnie od tego, czy do wszczęcia postępowania przeciwko podatnikowi (lub jego reprezentantowi – np. członkowi zarządu) w ogóle dojdzie.

Z chwilą upływu 5-letniego terminu przedawnienia podatnik musi zostać poinformowany, że przedawnienie nie następuje, ponieważ jego bieg został zawieszony w związku z wszczęciem postępowania karnoskarbowego. Podatnik może być nieświadomy jakie skutki wiążą się z wszczęciem postępowania w sprawie o przestępstwo lub wykroczenie skarbowe, a w szczególności może nie mieć świadomości, że jego zobowiązanie podatkowe się nie przedawniło.

O czym powinien zostać zawiadomiony podatnik

W licznych orzeczeniach administracyjnych potwierdzono, że podatnik przed upływem terminu przedawnienia powinien zostać poinformowany na piśmie o wszczęciu postępowania o wykroczenie lub przestępstwo skarbowe, o związku tego postępowania z niewykonaniem zobowiązania podatkowego, skutku dla postępowania podatkowego w postaci zawieszenia biegu terminu przedawnienia oraz dacie, z jaką skutek ten nastąpił.

Z drugiej strony często, tak organy podatkowe jak i sądy administracyjne, stoją na stanowisku, że dla skutecznego zawiadomienia podatnika, wystarczające jest np. wezwanie do osobistego stawienia się w charakterze podejrzanego w sprawie karnej skarbowej, poinformowanie podatnika o wszczęciu przez prokuratora postępowania karnego skarbowego w sprawie lub gdy z okoliczności sprawy wynika, kiedy podatnik dowiedział się o toczącym się postępowaniu.

W tym kontekście należy odnieść się do, art. 70c Ordynacji podatkowej, zgodnie z którym organ podatkowy właściwy w sprawie zobowiązania podatkowego, z którego niewykonaniem wiąże się podejrzenie popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, zawiadamia podatnika o nierozpoczęciu lub zawieszeniu biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego w przypadku, o którym mowa w art. 70 § 6 pkt 1, najpóźniej z upływem terminu przedawnienia, o którym mowa w art. 70 § 1, oraz o rozpoczęciu lub dalszym biegu terminu przedawnienia po upływie okresu zawieszenia. Dlatego też, trudno przyjąć, aby drugie z przedstawionych stanowisk spełniało wymagania zawiadomienia podatnika, o którym mowa w Ordynacji podatkowej.

W jakiej formie powinno nastąpić zawiadomienie podatnika

Jeśli chodzi o formę w jakiej podatnik powinien zostać zawiadomiony, to i w tym przypadku można spotkać się z odmiennymi stanowiskami. Z jednej strony organy podatkowe jak i sądy administracyjne uważają za wystarczające zawiadomienie podatnika w jakikolwiek sposób, jeśli w sprawie nie będzie wątpliwości, że podatnik wiedział o wszczęciu postępowania, bez względu na formę i sposób przekazania tej informacji.

Według stanowiska przeciwnego, z uwagi na fakt, że jest to informacja mająca znaczenie dla załatwienia sprawy, winna ona być udzielona podatnikowi – stronie postępowania na piśmie, zgodnie z art. 126 Ordynacji podatkowej (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 23.01.2015 r., sygn. akt: II FSK 2025/13).

Kto konkretnie powinien zostać zawiadomiony

Wreszcie, co szczególnie może Cię interesować, należy ustalić kogo organ powinien zawiadomić o wszczęciu postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe i związanym z tym zawieszeniu biegu terminu przedawnienia, gdy podatnikiem jest osoba prawna, np. z spółka z o.o. lub gdy podatnik w sprawie podatkowej ustanowił pełnomocnika.

Przyjmuje się, że wystarczające jest zawiadomienie któregokolwiek z członków zarządu spółki. Zasada ta wynika z Kodeksu spółek handlowych. Skoro wobec jednego członka zarządu mogą być składane oświadczenia i pisma kierowane do spółki, to brak jest przeszkód w skutecznym zawiadomieniu spółki o prowadzonym postępowaniu w sprawie o przestępstwo lub wykroczenie skarbowe poprzez powiadomienie o tej okoliczności jednego z członków zarządu.

Co jednak w przypadku, gdy w spółce brak organu uprawnionego do działania w jej imieniu i w konsekwencji spółka nie może prowadzić swoich spraw? Czy organ podatkowy będzie mógł zawiadomić podatnika o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego? Zawiadomienia byłych już członków zarządu o wszczęciu postępowania nie można uznać za zawiadomienie samego podatnika, czyli spółki. Osoby te bowiem, nie wchodzą już w skład organu spółki z o.o.

W przypadku gdy spółka nie ma organów, pisma do niej kierowane, doręcza się kuratorowi wyznaczonemu przez sąd.  W konsekwencji, aby organ mógł zawiadomić podatnika tj. spółkę o nierozpoczęciu lub zawieszeniu biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego, organ podatkowy powinien wystąpić do sądu o wyznaczenie kuratora dla spółki.

Jeszcze do niedawna niejasne było komu należy doręczyć omawiane zawiadomienie w sytuacji, gdy w postępowaniu kontrolnym lub podatkowym strona była reprezentowana przez pełnomocnika. Wątpliwości te rozstrzygnął NSA w uchwale w składzie 7 sędziów wskazując, że jeżeli strona jest reprezentowana przez pełnomocnika, to zawiadomienie o nierozpoczęciu lub zawieszeniu biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego musi być dokonane do pełnomocnika, a nie bezpośrednio stronie. Taki obowiązek ma miejsce nawet w sytuacji, gdy zawiadomienia dokonuje organ, przed którym nie toczy się postępowanie kontrolne lub podatkowe, co zdarza się dość często.

“Dla skuteczności zrealizowania obowiązku wynikającego z art. 70c ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 613 ze zm.) zawiadomienie, o którym mowa w tym przepisie należy doręczyć pełnomocnikowi, który został ustanowiony w postępowaniu kontrolnym lub podatkowym, nawet jeżeli zawiadomienia tego dokonuje organ podatkowy, przed którym nie toczy się żadne postępowanie z udziałem pełnomocnika strony. (…) Uchybienie w realizacji powyższego obowiązku winno być traktowane jako brak ziszczenia się materialnoprawnego skutku przewidzianego w art. 70 § 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej”. (Uchwała NSA(7) z 18.3.2019 r., sygn. akt: I FPS 3/18). W odrębnym wpisie przybliżę Ci tzw. „instrumentalne wszczęcie postępowania karnego skarbowego”, z którym mamy do czynienia wtedy, gdy do wszczęcia postępowania karnego skarbowego dochodzi wyłącznie w celu wywołania skutku w postaci wydłużenia postępowania podatkowego poprzedzającego wydanie decyzji podatkowej i w celu nierozpoczęcia albo zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego.